Święta to okres wielu literackich natchnień dla twórców wielu epok; okoliczność ta była dla nich równie wdzięcznym do opisania tematem, jak pozostałe aspekty życia. Zwracali uwagę między innymi na to, że Wigilia i Boże Narodzenie to szczególny czas żegnania waśni i sporów; nawet jeśli jest to tylko chwilowa, „kilkugodzinna” zmiana, jak ją opisywał Władysław Reymont w Chłopach:

(…) za kilka godzin przecież Wigilia! Jedyna taka na świecie, polska. Rodzinna, pełna bliskości, solidarności, harmonii, dobroci, przebaczenia, pojednania. Za kilka godzin ci złorzeczący mu z kolejki ludzie zasiądą do stołów i poczują w sobie jakąś nieprawdopodobną odmianę. Porzucą zawiść, zapomną o pysze, odepchną od siebie nienawiść. Wszystkich wokół będą – przez kilka godzin – kochać i szanować. Wszystkim będą życzyć dobrze, wszystkim, na kilka godzin, przebaczą, we wszystkich dojrzą jakąś dobroć i szlachetność. Na kilka godzin.

Wiersze ze świątecznym motywem to także kult tradycji – główne role często odgrywa w nich kolędowanie, wspólne wyczekiwanie kolacji wigilijnej czy dzielenia się opłatkiem.

CZYTAJ RÓWNIEŻ: „Koniec i bomba”. Na ścianie biurowca Zenit pojawił się mural z podobizną Gombrowicza [ZDJĘCIA]

Wigilia i Boże Narodzenie w wierszach polskich poetów

Polska poezja obfituje w utwory inspirowane tradycjami wigilijnymi i bożonarodzeniowymi; wśród nich znajdziemy kolędowanie, dzielenie się opłatkiem czy nawoływanie do wypatrywania „pierwszej gwiazdki”.

Warto też wspomnieć, że wiele polskich kolęd to tak naprawdę wiersze, które doczekały się muzycznych aranżacji. Tekst do jednej z najpopularniejszych z nich, „Bóg się rodzi”, napisał Franciszek Karpiński – poeta oświeceniowy.

Poniżej prezentujemy wiersze wybranych polskich poetów, które oddają ducha Wigilii i Bożego Narodzenia.

Zuzanna Ginczanka, Gwiazdka

Co tu cudów, co tu blasku,
Wycinanek i obrazków,
i orzechów malowanych!
Błyszczą gwiazdy srebrnozłote
i łańcuchów długie sploty
i stubarwne kule szklane!

Koło drzewka darów stosy
i anielskie białe włosy,
i śnieg skrzący jak diamenty –
a na samym drzewka szczycie
w swej anielskiej stoi świcie
jasny anioł uśmiechnięty.

Pomyśl tylko: – ciepło, miło,
świeczek sto się wypaliło
i sto innych się wypali –
ale w domu innych dzieci
nikt im świeczek nie zaświeci
i nikt drzewka nie zapali.

Więc zaprowadź je do siebie,
będą pewnie w siódmym niebie,
będą śmiać się zachwycone –
śnieg się iskrzy jak diamenty,
stoi anioł uśmiechnięty
gdzieś przed siebie zapatrzony.

Niechaj gwiazdka dzisiaj wszędzie
wspólnym świętem wszystkich będzie,
użycz serca swoim gościom!

Otoczymy drzewko kołem,
wszyscy razem, wszyscy społem,
podzielimy się radością!

Leopold Staff, Gwiazda

Świeciła gwiazda na niebie,
Srebrna i staroświecka,
Świeciła wigilijnie,
Każdy zna ją od dziecka.

Zwisały z niej z wysoka
Długie, błyszczące promienie,
A każdy promień to było
Jedno świąteczne życzenie.

I przyszli - nie magowie,
Już trochę postarzali -
Lecz wiejscy kolędnicy,
Zwyczajni chłopcy mali.

Chwycili za promienie,
Jak w dzwonnicy za sznury,
Ażeby śliczna gwiazda
Nie uciekła do góry.

Chwycili w garść promienie,
Trzymają z całej siły.
I teraz w tym rzecz cała,
By się życzenia spełniły.

Mieczysława Buczkówna, Przy Wigilii

Podzielić się opłatkiem,
powiedz mi, co to znaczy?
To dobrze życzyć innym
I wszystko im przebaczyć.
Przy wigilijnym stole
niech obcy gość zasiędzie.
W twoim rodzinnym kole –
przy opłatku, kolędzie.

Jan Kasprowicz, Przy wigilijnym stole

Przy wigilijnym stole
Łamiąc opłatek święty,
Pomnijcie, że dzień ten radosny
W miłości jest poczęty;

Że, jako mówi wam wszystkim
Dawne, odwieczne orędzie,
Z pierwszą na niebie gwiazdą
Bóg w waszym domu zasiędzie.

Sercem go przyjąć gorącym,
Na ścieżaj otworzyć wrota —
Oto, co czynić wam każe
Miłość, największa cnota.

A twórczych pozbawił się ogni,
Sromotnie zamknąwszy swe wnętrze,
Kto z bratem żyje w niezgodzie,
Depcąc orędzie najświętsze.

Wzajemne przebaczyć winy,
Koniec położyć usterce,
A z walki wyjdzie zwycięsko
Walczące narodu serce.

Czesław Miłosz, Modlitwa wigilijna

Maryjo czysta, błogosław tej,
Co w miłosierdzie nie wierzy.
Niech jasna twoja strudzona dłoń
Smutki jej wszystkie uśmierzy.
Pod twoją ręką niechaj płacze lżej.

Na wigilijny ześlij jej stół
Zielone drzewko magiczne,
Niech, gdy go dotknie, słyszy gwar pszczół,
Niech jabłka sypią się śliczne.
A zamiast świec daj gwiazdę mroźnych pól.

Przyprowadź blisko pochód białych gór,
Niechaj w jej okno świecą.
Astrologowie z Chaldei, z Ur,
Pamięć złych lat niech uleczą.
Zmarli poeci niechaj dotkną strun
Samotnej zanucą kolędę.

Jan Andrzej Morsztyn, Na Boże Narodzenie

Szczęśliwa nocy, w którą się nam rodzi
Dzień jasny, światło wszystkiemu stworzeniu,
I w któréj brudach i okropnym cieniu
Słońce jaśniejsze nad codzienne wschodzi.

Szczęśliwe bydło, które gdy mróz chłodzi,
Grzejecie pana w ciepłym swoim tchnieniu;
Luboście nieme, w takim przysłużeniu
Zazdrościć się wam tego szczęścia godzi.

Szczęśliwa stajni, szczęśliwe pieluchy,
Które się boskich członeczków tykają;
Szczęśliwy i żłób, szczęśliwe i siano;

Szczęśliwsze jednak nad wszystko pastuchy;
Sądzę, że naprzód dzieciątko witają,
I do zbawienia powstali tak rano.

Adam Asnyk, Przyjście Mesjasza

Lud czekający na swego Mesjasza
Nie zwróci oczu na dziecinę małą
I do biednego nie zajrzy poddasza;
Mniema, że zbawcę, którego czekało
Tyle pokoleń, ujrzy ziemia nasza
Od razu ziemską okrytego chwałą,
Jak na wojsk czele niewiernych rozprasza —
Mniema, że wszystko będzie przed nim drżało.
Że nawet głowy ugną się książęce,
Zdając mu władzę nad światem...
Więc jeśli usłyszy, że się narodził w stajence
I że mędrcowie dary mu przynieśli,
Pyta ze śmiechem: „Jak to? ten syn cieśli
Ma rządy świata ująć w swoje ręce?”

CZYTAJ WIĘCEJ: Poznaliśmy laureatów łódzkich Nagród: Literackiej im. Juliana Tuwima i Translatorskiej im. Ireny Tuwim [ZDJĘCIA]

Kolęda Łódź (1)

Świąteczne kolędowanie w rotundzie Manufaktury [ZDJĘCIA]